مکتب اقتصادنئوکلاسیک بر اساس اصل عقلایی رفتارکردن افراد و نیز بنگاهها در اقتصاد استوار است. در این میان اگر پدیده ای با این اصل ناسازگار باشد از آن به عنوان سوگیری یا تورش یاد می شود. نظریه مالی رفتاری که عموما از آن به عنوان کاربرد روانشناسی در دانش مالی تعبیر می شود، اصل بنیادین اقتصاد نئوکلاسیک را به چالش کشیده و سعی دارد پدیده های روانشناختی انسان در کل بازار و در سطح فردی را شناسایی نماید. به عبارتی، مالیِ رفتاری یکی از حوزه های مطالعاتی است که به بررسی فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران و عکس العمل آنها نسبت به شرایط مختلف بازارهای مالی می پردازد و تأکید آن بیشتر به تأثیر احساسات، شخصیت، فرهنگ و قضاوت های سرمایه گذاران بر تصمیم گیری سرمایه گذاری است (حسن زاده دیوا وبزرگ اصل ،1403).تئوری مالی رفتاری نشان می‌دهد که تغییرات قیمت اوراق بهادار، هیچ دلیل بنیادی نداشته و تمایلات رفتاری سرمایه‌گذاران، نقش مهمی در تعیین قیمت‌ها ایفا می‌کند. در مطالعات اخیر، منطقی بودن سرمایه‌گذاران به‌ طور جدی به چالش کشیده شده و نتایج مطالعات حاکی از آن است که قیمت‌ها بیشتر توسط نگرش‌ها و فاکتورهای روانی تعیین می‌شوند تا متغیرهای بنیادی، به همین دلیل مطالعه روانشناسی بازار سهام اهمیت بیشتری پیدا کرده است( اصغری وهمکاران،1403).  در مالی کلاسیک، احساسات سرمایه‌گذار هیچ نقشی در بازده انتظاری و قیمت سهام ندارد؛ اما باکر و ووگلر (2006)معتقدند وقتی احساسات در نظر گرفته بشود ؛ قدرت پیش‌بینی دارند. مالی رفتاری معتقد است سرمایه‌گذاران تحت تأثیر سوگیری‌های روان‌شناسانه است و به اطلاعات دریافتی واکنش نامناسب می‌دهد که منجر به ارزشیابی نادرست می‌شود ، نقش مالی رفتاری در بررسی عوامل اقتصادی غیرقابل انکار است ، مالی رفتاری به بررسی رفع و دفع جهت گیری افراد از تمایلات رفتاری می پردازد. در نوسانات کم بازار سرمایه جهت گیری رفتار سرمایه گذاران اثر مثبت ومعنادار دارد ودر نقطه مقابل آن در نوسانات بالا اثر منفی و معنادار دارد.در نتیجه هر چه نوسانات قیمت در بازار سرمایه بیشتر بشود جهت گیری های شناختی افراد بیشتر میشود. (سعادت زاده حصار و همکاران ، ۱۴۰۰ )

مالی رفتاری توسط شیلر به عنوان مالی از دیدگاه اجتماعی و روان‌شناسی معرفی شد و با تئوری بازار کارآمد در تضاد است. در دهه 1990 مالی رفتاری به دلیل مدل‌های اقتصادسنجی برمبنای تحلیل روانشناسی مانند نظریه‌های چشم‌انداز، زیان گریزی ،حسابداری ذهنی، اثر تورش رفتار ،بیش واکنشی و... مورد توجه قرار گرفت (لوپزکابراکس  وهمکاران، 2019)

گاهی اوقات تغییرات قیمت سهام در بورس دلیل بنیادی ندارد و این رفتار احساسی سهام‌داران است که قیمت راتعیین می‌کند. اثر منفی ارزش بازار بر ارزش دفتری بر خطر سقوط سهام ثابت شده است. بین احساسات سرمایه‌گذاران که بر حسب شاخص آرمز اندازه گرفته می‌شود و خطر سقوط سهام رابطه مستقیم است. این نتیجه در تحقیقات هانگاستین و همکاران (2011)، هم ثابت شده است (اسدی و مرشدی، 1398)

برای محاسبه متغیر گرایش احساسی سرمایه‌گذاران، روش‌های متعددی ارائه شده است. گروه اول روش پیمایشی است که به طور مستقیم گرایش‌های احساسی بازار را اندازه‌گیری می‌کند. مانند شاخص تمایلات مصرف‌کنندگان میشیگان (MSCI). در نقطه مقابل روش‌های مستقیم، روش‌های غیرمستقیم قرار دارد که برای اندازه‌گیری گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران از داده‌های مالی استفاده می‌کنند. مانند شاخص نبود تعادل در خرید و فروش و شاخص اطمینان بارن و شاخص گرایش‌های احساسی بازار سرمایه (EMSI). روش دیگر مدل‌های ترکیبی است که معروف‌ترین آن شاخص ترکیبی ارائه شده از سوی باکرو و رگلر است. (دادار، 1397)

شواهد بیان می‌کند احساسات سرمایه‌گذاران در مالی رفتاری یک نظریه در حال بلوغ است. به همین جهت تحلیل عمیق‌تر از این مبحث برای درک بهتر فعالیت بازار، برخی رفتارهای خاص سرمایه‌گذاران، گرایش‌های متغیرهای مالی و... نیاز است (لوپزکابراکس وهمکاران، 2019).

بسیاری از مطالعات وجود دارد که بر روابط پویا بین قیمت نفت خام و بازده بورس و تأثیرات مهم احساس سرمایه‌گذار بر بی‌ثباتی، بازده و پیش‌بینی بازار سهام متمرکز است و این نتایج تحقیقات فراوان به عنوان منابع قابل توجهی ارائه می‌شود. با این حال، هنوز هم جنبه‌های مختلفی وجود دارد که ارزش مطالعه بیش‌تر دارند. اول، مطالعات فعلی عمدتاً به رابطه بین قیمت نفت خام و بورس از منظر نوسانات بازار سهام و بازده معطوف شده است؛ اما مطالعات کمی از منظر احساسات سرمایه‌گذار بورس کالا وجود دارد (دینگ  و همکاران، 2017).

2-1- مقدمه

2-2- رفتار احساسی سرمایه گذاران

2-2-1-تصمیم گیری احساسی در بازار سرمایه

نمودار(2-1)جایگاه احساسات در فرآیند تصمیم گیری

نمودار(2-2)معماری سنگ بناهای مالی رفتاری

2-2-2-محاسبه رفتار احساسی سرمایه گذاران

2-2-3-كيفيت گزارشگری مالی و رفتاراحساسی

2-2-4-احساسات سرمایه‌گذاران

2-2-4-1- نظریات علوم شناختی در باب احساسات

الف-تعاریف و مفاهیم احساسات سرمایه‌گذار

ب-شاخص‌های اندازه‌گیری احساسات بازار

شکل ۲-۱ احساسات بازار و احساسات سرمایه‌گذاران

ج-شاخص‌های مستقیم احساسات

1-پیمایش احساس مشاوران مالی

2- نسبت AAII

3-نسبت II

د-شاخص‌های غیرمستقیم احساسات

1- نسبت اختیار فروش به اختیار خرید

2-نوسانات ضمنی اختیار معامله

3-حجم معاملات حق خرید

4- بازده و تقاضای عرضه‌های اولیه

5-درصد انتشار سهام جدید

6- مازاد بابت تقسیم سود

7- حجم معاملات

8-کسر شرکت‌های سرمایه‌گذاری

ر-شاخص‌های ترکیبی

ز-مقایسه نیکویی دودسته کلی شاخص‌های احساسات

2-3- اهميت و ضرورت مطالعه رفتار احساسی سرمایه گذاران

2-4-پیشینه تحقیقات انجام شده موضوع رفتار احساسی سرمایه گذاران

2-4-1-پیشینه داخلی تحقیقات انجام شده رفتار احساسی سرمایه گذاران1403-1402

2-4-2-پیشینه خارجی تحقیقات انجام شده رفتار احساسی سرمایه گذاران2023-2022

منابع............