طبقه بندی موسسات حسابرسی توسط یك واحد نظارت به عنوان واحد کنترل کیفیت در جامعه حسابداران رسمی و یا واحد کیفیت بورس اوراق بهادار می باشد، که طبق دستورالعمل ماده 10 سازمان بورس و اوراق بهادار موسسات معتمد بورس را به چهار طبقه تقسیم بندی کرده است. در ایران موضوع رتبه بندی موسسات حسابرسی از سال 1383 مطرح گردید. اساس ارائه این بحث این چنین بود که موسسه های حسابرسی فعال در ایران در اجرای کنترل کیفیت مربوط به خدمات حسابرسی بطور یکسان عمل نمی کنند، و طرح متمایز کردن موسسات حسابرسی بزرگ و کوچك را مطرح شد. در ادامه افزودند که حسابرسی شرکت های بزرگ بورسی به موسسات حسابرسی با حجم فعالیت و تعداد کارکنان بیشتر و در واقع موسسات حسابرسی بزرگتر واگذار گردد. پس از برگزاری جلسات متعدد در این خصوص، گزارش مکتوبی به سرپرست وقت شورای عالی جامعه حسابداران ارائه گردید. در این خصوص تحقیقاتی در رابطه با موسسات حسابرسی بزرگ دنیا و بورس آمریکا و سازمان نظارت بر شرکت های عمومی انجام گردید که نتیجه آن عدم رتبه بندی موسسات حسابرسی از سوی بورس و رتبه بندی بر اساس کنترل کیفیت اعلام گردید. این در حالیست که رتبه بندی موسسات حسابرسی در سطح بین المللی از سوی خبرنامه بین المللی حسابرسی و یا وب سایت های معتبر بین المللی حسابداری انجام می گیرد. همچنین رتبه بندی که در سال 2009 به وسیله خبرنامه بین المللی حسابداری اعلام شد و در آن موسسات حسابرسی فعال در کشور انگلستان از لحاظ میزان درآمد در آن سال رتبه بندی شد (افضل نیا, 1398). کیفیت حسابرس یا حسابرسی به طور ذاتی غیر قابل مشاهده است. دی آنجلو  (1981)معتقد است که ارزیابی کیفیت حسابرس مشکل و هزینه بر است. برای همین دی آنجلو (1981)اندازه حسابرس را به عنوان یك نماینده ای از کیفیت حسابرس معرفی می کند. دی آنجلو بر نقش استقلال حسابرس تاکید می کند و معتقد است که حسابرسان بزرگ به دلیل شهرت بالا و تعداد مشتریان زیاد به احتمال بیشتری استقلال خود را حفظ می کنند. براساس دیدگاه دی آنجلو تحقیقات زیادی اندازه حسابرس را بعنوان نماینده ای از کیفیت حسابرس مورد مطالعه قرار داده اند (دالتون و دیگران  ،2016).از طرف دیگر هنوز برای صاحبکاران مشخص نیست که کدام حسابرس، متخصص کدام صنعت هست. هر چند اخیرا پژوهش هایی اثر حسابرس متخصص صنعت بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران را بررسی کرده اند. هنوز اطمینان خاطر وجود ندارد که آیا حسابرسان ایرانی می توانند در صنعتی متخصص شوند، زمانیکه تقاضای مناسبی برای حسابرس با کیفیت در کشور وجود ندارد ،در چنین شرایطی، موضوع رتبه بندی موسسات حسابرسی در ایران مطرح شد. براین اساس، سازمان بورس و اوراق بهادار در سال 1392 برای اولین بار موسسات معتمد بورس را به چهار طبقه "اول"، "دوم"، "سوم" و "چهارم" دسته بندی کرد. طبق این رتبه بندی موسسات گروه "اول" به احتمال زیاد باید کیفیت حسابرسی بالاتری نسبت حسابرسان معتمد سایر گروه ها داشته باشند. بنابراین حسابرسی صاحبکاران بزرگ به موسسات حسابرسی معتمد گروه "اول" محول شده است (واعظ و دیگران،1393)در واقع می توان گفت که در نبود هیچ معیاری برای کیفیت حسابرس در ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار رتبه بندی را معیاری برای تمایز کیفیت حسابرسان در کشور مطرح کرده است. عامل رتبه بندی موسسات حسابرسی در ایران موجب ایجاد تفاوت فاحش در عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی نسبت به کشورهای دیگر شده است. زیرا رتبه بندی موسسات حسابرسی در ایران به عواملی همچون ارزیابی شرکا، ارزیابی کارکنان موسسه حسابرسی، ارزیابی ساختار و سازمان موسسه، ارزیابی تنوع ارائه خدمات و موقعیت موسسات حسابرسی در بازار حرفه ای و نهایتا ارزیابی کیفیت خدمات است. این در حالی است که موسسات حسابرسی در سایر کشورها برای ارائه خدمات حسابرسی به شرکت های بزرگ بورسی از سوی نهادهایی همچون حسابداران رسمی و بورس و اوراق بهادار رتبه بندی نمی شوند(میرزامحمدی وهمکاران,1399).

2-2-مبانی نظری رتبه بندی موسسات حسابرسی وکیفیت حسابرسی

الف-رتبه بندی موسسات حسابرسی

طبقه بندی موسسات حسابرسی توسط یک واحد نظارت به عنوان واحد کنترل کیفیت در جامعه حسابداران رسمی و یا واحد کیفیت بورس اوراق بهادار می باشد،که طبق دستورالعمل ماده 10سازمان بورس و اوراق بهادار موسسات معتمد بورس را به چهار طبقه تقسیم بندی کرده است. علیرغـم اینکـه موسسـات حسابرسـی توسـط برخـی مجلات حرفـه ای حسابرسـی (نظیـر بولتـن )رتبـه بنـدی می شـوند، تحقیقـات انجـام شـده از بـورس اوراق بهـادار آمریکا، حسابرسـی بیـن المللـی سـازمان نظـارت بـر شـرکت های عمومـی و چهار موسسـه بزرگ حسابرسـی جهان نشـان مـی دهد که رتبـه بنـدی موسسـات حسابرسـی در هیچ بازار حسابرسـی رایج نیسـت. موضـوع رتبه بندی موسسـات حسابرسـی در ایران از سـال 1383 مطرح شـده اسـت ،موسسه های حسابرسی فعال در ایران در اجرای کنترل کیفیت مربوط به خدمات حسابرسی بطور یکسان عمل نمی کردند، و از این رو طرح متمایز کردن موسسات حسابرسی بزرگ و کوچک مطرح شد.در ادامه افزودندکه حسابرسی شرکت های بزرگ بورسی به موسسات حسابرسی با حجم فعالیت و تعداد کارکنان بیشتر و در واقع موسسات حسابرسی بزرگتر واگذار گردد. پس از برگزاری جلسات متعدد در این خصوص، گزارش مکتوبی به سرپرست وقت شورای عالی جامعه حسابداران ارائه گردید. در این خصوص تحقیقاتی در رابطه با موسسات حسابرسی بزرگ دنیا و بورس آمریکا و سازمان نظارت بر شرکت های عمومی انجام گردید که نتیجه آن عدم رتبه بندی موسسات حسابرسی از سوی بورس و رتبه بندی آنها براساس کنترل کیفیت اعلام گردید. رتبه بندی موسسات حسابرسی از سوی خبرنامه بین المللی حسابرسی و یا وب سایت های معتبر بین المللی حسابداری صورت می پذیرفت مانند رتبه بندی که در سال 2009به وسیله خبرنامه بین المللی حسابداری اعلام شد و در آن موسسات حسابرسی فعال در کشور انگلستان از لحاظ میزان درآمد در آن سال رتبه بندی شدند(غفوريان شاگردي  وموسوي ،1396).

سازمان بورس و اوراق بهادار در سال 1392 برای اولین بار موسسات معتمد بورس را به چهار طبقه "اول"، "دوم"، "سوم" و "چهارم" دسته بندی کرد. رتبه بندی موسسات حسابرسی بیانگر آنست که موسسات حسابرسی معتمد طبقه "اول" بالاترین کیفیت حسابرسی را نسبت حسابرسان معتمد سایر گروهها دارند.بنابراین حسابرسی صاحبکاران بزرگ به موسسات حسابرسی معتمد گروه "اول" محول شده است. در واقع می توان گفت که در نبود هیچ معیاری برای کیفیت حسابرس در ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار رتبه بندی را معیاری برای تمایز کیفیت حسابرسان در کشور مطرح کرده است(محمدرضائی وهمکار،1394)

2-1- مقدمه

2-2-مبانی نظری رتبه بندی موسسات حسابرسی وکیفیت حسابرسی

الف-رتبه بندی موسسات حسابرسی

2-2-1-1-عوامل ساختار سازمانی موسسات حسابرسی

2-2-1-2-عوامل فرهنگی مرتبط با رتبه بندی موسسات حسابرسی

2-2-1-3-عوامل زمینه ای اجتماعی تاثیر گذار بر رتبه بندی موسسات حسابرسی

2-2-1-4-عوامل اقتصادی موثر بر رتبه بندی موسسات حسابرسی

2-2-1-5-سایرعوامل مرتبط بارتبه بندی موسسات حسابرسی

ب-کیفیت حسابرسی

2-2-2-بررسی اجمالی عوامل مرتبط با کیفیت حسابرسی

2-2-2-1-چارچوب کیفیت حسابرسی

نمودار (2-1) چارچوب كيفيت حسابرسي

نمودار (2-2) چارچوب و طبقات پژوهش کیفیت حسابرسی

2-2-2-2-موارد مورد استفاده کیفیت حسابرسی در ایران

1-2-2-3-مدل کیفیت حسابرسی

2-2-2-4-اندازه گیری کیفیت حسابرسی

2-2-2-5-تقاضا برای کیفیت حسابرسی

2-2-2-6-عرضه کیفیت حسابرسی

2-2-2-7-شاخص های نهادهای حرفه ای

2-2-2-8-تجربه

2-2-2-9-حق الزحمه

2-2-2-10-تفاوت های فرهنگی+ هوش هیجانی

2-2-2-11-هوش هیجانی

2-2-2-12-ساختار سازمانی

2-2-2-13-جنسیت.

2-2-2-14-تحصیلات

2-2-2-15-هنجارها و نگرش های ذهنی و اجتماعی

2-2-2-16-عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی

نمودار( 2-3 )عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی

2-3-اهمیت و ضرورت مطالعه رتبه بندی موسسات حسابرسی

2-4-پیشینه تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع رتبه بندی موسسات حسابرسی

2-4-1-پیشینه تحقیقات انجام شده داخلی رتبه بندی موسسات حسابرسی 1403-1402

2-4-2-پیشینه تحقیقات انجام شده خارجی رتبه بندی موسسات حسابرسی2023-2022

منابع...........