نرخ مالیاتی از مهمترین موارد مورد بحث در حوزه مالیات میباشـد و میتواند به عنوان ابزاری جهت هدایت سرمایه استفاده شود و با کاهش یا افزایش آن رفتار سرمایهگذار را در جهت سیاستهای کلان دولت هدایت نمود. فرهادتوسکی ودوستیان (1403). از آنجايي كه نرخ مؤثر مالياتي، نتايج آماري مناسبي در مورد تأثير انباشته مشوق هاي مالياتي مختلف و همچنين تغييرات در نرخ مالياتي شركتها را فراهم مي آورد، اغلب براي سياستگذاران و گروه سرمايه گذاران به عنوان ابزاري براي درك سيستم مالياتي شركتها به كار ميرود. شواهد در آمريكا نشان ميدهد كه نرخهاي مؤثر مالياتي براي شركتها و در طول زمان متفاوت است و در ادبيات آنها پيشنهاد شده است كه سيستم مالياتي شركتي ناعادلانه بوده و توجيه عمده اي براي اصلاح مالياتي است(زيگفريد، 1974).

سیاست‌های مالیاتی شرکت‌ها از جمله نرخ موثر مالیات ، فرار مالیاتی و برنامه‌ریزی مالیاتی ،هزینه های قابل توجهی را برای شرکت و سهامداران به همراه دارد که همگی با کاهش نرخ موثر مالیاتی همراه هستند. اگرچه کاهش در پرداخت مالیات در ظاهر ممکن است منجر به افزایش سود پس از مالیات شود، ولی هزینه های واقعی و بالقوه ناشی از این سیاست‌های مالیاتی، شرکت‌ها را از دستیابی به حداکثر سود خود پس از مالیات باز می‌دارد. در واقع هزینه ‌های غیرمالیاتی در صورت انجام سیاست‌های مالیاتی، به ویژه هزینه‌ های ناشی از مشکلات نمایندگی، در شرکت انباشته می‌شود که این موضوع به زیان سهامداران شرکت است. از جمله اینکه اقدامات مربوط به سیاست‌های مالیاتی تهاجمی‌تر ممکن است با افزایش فرصت برای مدیران در راستای دستیابی به منافع شخصی خود که در تضاد با منافع سهامداران است، همراه باشد (خائولا و موئز ، 2019). مالیات وجوهی است که دولت باید طبق قانون از افراد برای تأمین هزینه های عمومی جمع کند. منابع مالیات به طور کلی مالیات بر درآمد، مالیات بر ارث، حق تمبر، مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد شرکت ها و مالیات بر درآمد تصادفی و مالیات بر ارزش افزوده است. همانطور که می دانیم در گذشته بیشتر درآمد نفت صرف امور جاری و هزینه های ساختمانی می شد و سهم آینده این نعمت خدادادی بسیار ناچیز بود. البته این نگرش در سال های اخیر تغییر کرده و مبنای سیاست های اقتصادی دولت برای تأمین بخشی از هزینه های مالیات شده است. برای این منظور، سازمان امور مالیاتی باید برنامه هایی برای ارتقائ فرهنگ مالیاتی در جامعه تدوین کند که هدف نهایی آن آشنایی مردم و مودیان با محل هزینه های مالیاتی است، تا مودیان مالیاتی را که به دولت پرداخت کرده اند به عنوان مالیات، بدانند که در چه جهتی مصرف می شود. سازمان امور مالیاتی نیز یکی از ارگان هایی است که وظیفه شناسایی درآمد مشمول مالیات، مطالبه و جمع آوری مالیات را بر عهده دارد. این سازمان موظف است مالیات های جمع آوری شده را جمع آوری و در خزانه دولت واریز کند. شایان ذکر است که منابع درآمد فوق معمولاً صرف بودجه های جاری و عمرانی کشور می شود. برای سالهای طولانی، مالیات پیشتاز برنامه های اقتصادی دولت ها بوده است و اقتصاددانان به سرپرستی مقامات مالیاتی، با اجرای استراتژی هایی که اعتماد عمومی و مشارکت مالیاتی را افزایش می دهد، سعی در تبیین و توضیح نقش مالیات در چرخش اقتصاد کشور دارند. بدون شک مهمترین عامل ایجاد این اعتماد و اقناع افکار عمومی معرفی نمونه های عینی هزینه مالیات است. به عبارت دیگر، اعتماد به نفس و باور مالیات دهندگان به پرداخت مالیات زمانی نمایان می شود که بتوانند تأثیرات آن را به صورت ملموس مشاهده کنند. مسلم است که نهادینه شدن چنین اعتقادی در ذهن و افکار مالیات دهندگان باعث می شود که آنها تصورات غلط قبلی خود درباره مالیات را کنار بگذارند و مالیات را به عنوان یک وظیفه در نظر بگیرند. با توجه به موارد فوق، ملاحظه می شود که مالیات یکی از اجزای اصلی منابع درآمد دولت است و بر این اساس، هر ساله در تهیه لایحه بودجه، سهم درآمدهای مالیاتی نسبت به سال قبل افزایش می یابد، به طوری که مالیات می تواند درآمد نفت را به طور کامل پوشش دهد. بنابراین، روشهای مناسب باید به گونه ای اتخاذ شود که تا آنجا که ممکن است مودیان محترم و شهروندان، مالیات را به طور داوطلبانه پرداخت کنند. برای این منظور، در طول ساخت و بهره برداری از پروژه های زیربنایی و توسعه به منابع مالی آنها، که بیشتر از طریق مالیات تأمین خواهد شد، توصیه می شود. لازم به ذکر است که مودیان با مشاهده پروژه های فوق از نوع هزینه های مالیاتی آگاهی کامل خواهند یافت(خداوردیزاده و دشتابی، 1398)

2-2-مبانی نظری نرخ موثر مالیاتی شرکتها

همواره اصلاح نظام درآمدی دولت، از طریق سهم درآمدهای مالیاتی مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین اصلاح و تقویت همه جانبه نظام مالی کشور، با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی و ایجاد ثبات نیز از دیگر محورهای مورد تأکید است. در این راستا، یکی از شیوه‌های ارتقای نقش درآمدهای مالیاتی در تأمین بودجه عمومی دولت، گسترش پایه‌های مالیاتی محسوب می‌شود که فواید دیگری نیز برای نظام اقتصادی به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به تقویت حوزه نظارتی و ارتقاء اثربخشی در اجرای سیاست‌های اقتصادی اشاره کرد. با این حال، مالیات دارای آثار مهمی بر تخصیص منابع در اقتصاد است. در ادبیات اقتصادی، برقراری مالیات به نوعی دخالت در مکانیسم بازار بوده که دارای آثار ناکارآیی تخصیصی و زیان رفاهی است. این ناکارآیی تخصیصی، به­عنوان بخشی از هزینه برقراری مالیات محسوب می‌شود اما با برنامه‌ریزی در مورد درآمد ناشی از مالیات، می‌توان رفاه جامعه را افزایش داد؛ به­طوری که حتی رفاه از دست رفته را جبران کند. به­عنوان یک شاخص اقتصادی، نرخ‌ها و معافیت‌های مالیاتی باید به نوعی تعیین شود که در مجموع، رفاه جامعه حداکثر گردد. در سیستم مالیات ارزش ‌افزوده ایران، بعضی از کالاها و خدمات از جمله خدمات مالی، معاف از پرداخت مالیات می‌باشند. معافیت برخی خدمات مالی از مالیات، موجب به­وجود آمدن اختلال در اقتصاد می‌شود(جباری کهنه شهری وهمکاران(1402).